Nasz poradnik „Jak nie dać się oszukać w Internecie?” jest dedykowany właśnie Wam, seniorom, którzy pragną czerpać korzyści z globalnej sieci bez obaw o bezpieczeństwo.
W dzisiejszym dynamicznym świecie Internet stał się nieodłączną częścią naszego życia. Dla seniorów może to być fascynujące źródło wiedzy i kontaktu z bliskimi, ale niestety, także pole działania dla oszustów. W ciągu kilku minut poświęconych tej lekturze dowiecie się, jak rozpoznawać oszustwa online, jak chronić swoje dane osobowe i jak świadomie korzystać z Internetu, by czerpać z niego pełną przyjemność, bez ryzyka utraty finansów czy prywatności. Oto Wasz klucz do bezpiecznego surfowania po wirtualnych falach!
Dlaczego seniorzy są bardziej narażeni na oszustwa online?
- Mniejsza znajomość technologii: Wiele osób starszego pokolenia może nie być tak biegłych w obszarze technologii i Internetu, co czyni ich bardziej podatnymi na manipulacje oszustów.
- Brak doświadczenia w rozpoznawaniu oszustw online: Seniorzy mogą nie być tak zaznajomieni z różnymi rodzajami oszustw online, co sprawia, że trudniej jest im rozpoznać pułapki i niebezpieczeństwa.
- Większa ufność: Osoby starsze często wykazują większe zaufanie do innych ludzi, co może prowadzić do uwierzenia w fałszywe historie i obietnice oszustów.
- Izolacja społeczna: Niektórzy seniorzy mogą być bardziej izolowani społecznie, co sprawia, że chętniej komunikują się z innymi online, a to może prowadzić do większej narażenia na kontakty z oszustami.
- Nieaktualne oprogramowanie i zabezpieczenia: Brak regularnej aktualizacji oprogramowania i brak skutecznych zabezpieczeń komputerowych mogą sprawić, że komputery seniorów stają się łatwym celem dla cyberprzestępców.
- Trudności w rozumieniu zagrożeń: Niektóre oszustwa online są bardzo wyrafinowane i trudno je zrozumieć nawet bardziej zaawansowanym użytkowników Internetu. Dla seniorów może to być jeszcze bardziej problematyczne.
Przykłady najczęstszych oszustw online
Phishing
Z pewnością czerwona lampka powinna się zapalić, kiedy ktoś poprzez Internet próbuje uzyskać informacje na temat Twoich haseł, numerów kart kredytowych itd. To tak zwany phishing, czyli próby wyłudzenia poufnych danych w Internecie. Oszuści wysyłają wiadomości e-mail lub dzwonią, udając oficjalne instytucje, firmy, a nawet lekarzy, którzy proszą o podanie Twoich danych. Kiedy kontaktuje więc się z Tobą ktoś, kto podaje się za osobę z banku i zadaje tego tyou pytania, najlepiej odpowiedz, że wolisz załatwiać takie sprawy osobiście, a nie przez internetowo.
Oszustwa na aukcjach internetowych
Szczególnie niebezpieczne, nie tylko dla seniorów, są zakupy online. Portale takie jak Olx, Allegro czy Vinted pełne są oszustów. Internet ma to do siebie, żebardzo trudno jest w nim zidentyfikować odbiorcę naszej płatności, jeżeli faktycznie zostaniemy oszukani. Dlatego unikajmy bezwzględnie dokonywania zapłaty, jeżeli nie mamy gwarancji dostarczenia przesyłki.
Przed przesłaniem pieniędzy należy upewnić się, że konto sprzedawcy cieszy się dobrymi opiniami i jest na nim dużo informacji o tej osobie. Jeśli pojawi się cień niepewności odnośnie sprzedającego, nie należy dokonywać transakcji. Ogólna zasada jest taka, że nie należy dokonywać płatności, zanim paczka nie zostanie przesłana. Mechanizmy te jednak ulegają zmianie, np. na Vinted, gdzie jedną z opcjonalnych zabezpieczeń oferowanych przez serwis jest opcja „kup teraz”. Dzięki korzystaniu z pośrednictwa serwisu mamy ochronę i całkowitą gwarancję, że pieniądze nie pojdą do sprzedawcy, dopóki paczka nie pojawi się u nas (konieczne jest potwierdzenie zamówienia). Równie kluczowa jest możliwość śledzenia statusu zamówienia, która powinna być zapewniona dla każdego użytkownika portalu aukcyjnego.
Podobnie będzie w przypadku, kiedy to my jesteśmy sprzedawcami. Nie należy wysyłać towaru, jeśli nie ma się gwarancji otrzymania zapłaty. Po zakończonej aukcji należy odczekać, a jeżeli pieniądze nie trafią na nasze konto, jak najszybciejnależy poinformować o tym serwis i zgłosić popełnienia przestępstwa.
„Na wnuczka”
Znany sposób wyłudzania pieniędzy od ludzi starszych, głównie kojarzony z wykonywaniem podejrzanych połączeń telefonicznych, występuje również w przestrzeni internetowej. Jeżeli ktoś, podając się za osobę bliską, pisze do Ciebie z prośbą o dokonywanie płatności z przeważnie niespodziewanie wysoką kwotą, podanie numerów kont rachunków bankowych lub danych karty kredytowej itd., należy być czujnym. Najlepiej sprawdzić wiarygodność takiej osoby poprzez kontakt z nią innymi kanałami lub rozmowę z bliskimi. Nie ulegajny presji ani nie podejmujmy pochopnych decyzji. Oszustom często chodzi o wywarcie nacisku, dlatego wzbudzają poczucie bliskości, aby działać na emocje.
Naciąganie na inwestycje
Mechanizm takiego oszustwa jest dosyć prosty. Oszuści zachęcają seniorów do inwestowania w „okazje” inwestycyjne, obiecując wysokie zwroty. Znowu chodzi tutaj o wywarcie presji i zmuszenie do podjęcia pochopnej decyzji. Te inwestycje oczywiście okazują się oszustwem. Można im jednak zapobiec, o ile oszuści nie otrzymują danych karty kredytowej!
Rozpoznawanie oszustw online
- Bądź podejrzliwy: Zawsze zachowuj zdrową dawkę podejrzliwości, gdy otrzymujesz niespodziewane wiadomości, oferty lub prośby online. Oszuści często wykorzystują emocje, aby manipulować swoimi ofiarami.
- Rozpoznawaj fałszywe strony internetowe: Przed podaniem swoich danych osobowych lub finansowych, upewnij się, że strona internetowa jest autentyczna. Sprawdź, czy adres strony zaczyna się od „https://” (zamiast „http://”) i czy jest widoczna ikona zamka w pasku przeglądarki, co wskazuje na bezpieczne połączenie.
- Ostrzegaj przed fałszywymi wiadomościami: Ucz się rozpoznawać fałszywe wiadomości, plotki i dezinformację. Sprawdzaj źródła informacji i nie udostępniaj wiadomości bez ich weryfikacji.
- Unikaj podejrzanych linków i załączników: Nie klikaj w podejrzane linki ani nie otwieraj załączników w wiadomościach e-mail lub na platformach społecznościowych, jeśli nie jesteś pewien ich źródła.
- Zaplanuj swoje zakupy online: Jeśli robisz zakupy w sieci, korzystaj z zaufanych sklepów internetowych. Sprawdź recenzje i opinie innych klientów przed dokonaniem zakupu.
- Ostrzegaj przed próbami wyłudzeń: Bądź ostrożny w przypadku prób wyłudzenia pieniędzy lub informacji osobistych. Jeśli ktoś prosi cię o przekazanie pieniędzy online lub udostępnienie poufnych informacji, zawsze sprawdzaj tożsamość i intencje tej osoby.
- Konsultuj się z bliskimi: Jeśli masz wątpliwości lub jesteś niepewny czegoś online, porozmawiaj z bliskimi lub osobą, która ma większe doświadczenie w korzystaniu z internetu.
- Korzystaj z oprogramowania antywirusowego: Zainstaluj i regularnie aktualizuj oprogramowanie antywirusowe do monitorowania zawartości komputera, aby zwiększyć ochronę przed złośliwym oprogramowaniem.
- Uczestnicz w szkoleniach i warsztatach: W wielu społecznościach organizowane są szkolenia i warsztaty dotyczące bezpieczeństwa online dla seniorów. Warto wziąć w nich udział, aby zdobyć dodatkową wiedzę i umiejętności.
- Korzystaj z dostępnych zasobów: Istnieje wiele źródeł online i organizacji, które specjalizują się w edukacji seniorów w zakresie bezpieczeństwa online. Wykorzystuj te zasoby do nauki i podnoszenia swoich kompetencji.
Jak rozpoznać fałszywe wiadomości i strony internetowe?
Rozpoznawanie fałszywych informacji i stron internetowych to umiejętność, która wymaga wprawy i zdrowego rozsądku. Zawsze warto zachować ostrożność i sprawdzać źródła, zanim uwierzymy lub podzielimy się jakąś informacją w Internecie.
Weryfikuj informacje
Kiedy otrzymujesz informację online, zastanów się, kto jest jej autorem. Czy to wiarygodne źródło, takie jak renomowany serwis informacyjny, czy może coś od anonimowych lub mniej znanych źródeł? Warto weryfikować informacje, szukając faktów w wiarygodnych źródłach lub korzystając z fakt-checkerów, czyli programów, które sprawdzają, czy dane informacje zostały potwierdzone. Unikaj wiadomości, które wydają się zbyt sensacyjne, ponieważ fałszywe informacje często zawierają elementy sensacyjne, które mają na celu wywołanie emocji.
Zwróć uwagę na adres strony
W przypadku fałszywych stron internetowych zwróć uwagę na adres URL, któy znajduje się na samej górze strony. Fałszywe strony często mają podobne, ale nieco zmienione adresy w porównaniu z oryginalnymi. Upewnij się także, że strona ma protokół HTTPS (jak poniżej na zdjęciu), co oznacza, że jest bezpieczna do przeglądania. Jeśli widzisz tylko HTTP, być może to podejrzane.
Sprawdź błędy
Podczas przeglądania strony, sprawdź jej zawartość pod kątem błędów ortograficznych, gramatycznych i logicznych. Fałszywe strony często są źle napisane i zawierają oczywiste niedociągnięcia. Spróbuj znaleźć informacje o właścicielu strony lub operatorze, ponieważ legitymację strony można czasami zweryfikować poprzez te dane. Jeśli brak tych informacji lub wydają się one podejrzane, bądź czujny.
Nie podawaj poufnych danych
Pamiętaj, aby unikać stron, które proszą o poufne dane, takie jak hasła czy nr konta rachunku bankowego. Czasami w celu potwierdzenia danych potrzebnych do wejścia na stronę oszuści mogą wymusić na Tobie podanie informacji, które mogą potem wykorzystać. Dlatego pamiętaj, aby nie operować w sieci żadnymi danymi personalnymi, kiedy nie ma takiej potrzeby i nie jesteś pewien, że strona jest całkowicie bezpieczna.
Jak bezpiecznie robić zakupy w sieci?
Kiedy wchodzimy w świat transakcji internetowych i zakupów online, istnieje wiele korzyści do wykorzystania. Jednak aby cieszyć się tym komfortem, ważne jest, abyśmy wiedzieli, jak bezpiecznie dokonywać transakcji online. Dla eksperta od bezpieczeństwa online oto kilka niezwykle istotnych wskazówek, które pomogą Ci unikać oszustw i zachować swoje finanse oraz dane osobowe w bezpieczeństwie.
- Sprawdzaj wiarygodność źródeł: Przed przelaniem pieniędzy należy upewnić się, że strona lub serwis, na którym dokonujesz płatności, jest wiarygodna. Korzystaj z renomowanych platform zakupowych i unikaj podejrzanych witryn.
- Zabezpiecz swoje dane: Dbaj o swoje dane osobowe. Upewnij się, że strona, na której dokonujesz płatności, wykorzystuje protokół HTTPS, co gwarantuje bezpieczne połączenie. To kluczowe dla zweryfikowania bezpieczeństwa danego serwisu.
- Hasła i autoryzacja: Twórz trudne do odgadnięcia hasła, a jeśli jest dostępna opcja, aktywuj autoryzację dwuetapową. To dodatkowa warstwa ochrony Twojego konta.
- Monitoruj swoje transakcje: Regularnie sprawdzaj historię swoich transakcji na koncie bankowym. W przypadku wykrycia nieautoryzowanych płatności natychmiast działaj.
- Unikaj ofert, które wydają się zbyt dobre, by były prawdziwe: Oszuści często wykorzystują kuszące oferty, aby przyciągnąć ofiary. Bądź ostrożny i sprawdzaj, czy oferta jest rzeczywiście wiarygodna.
- Kontakt z serwisem: Jeśli masz wątpliwości dotyczące produktu lub usługi, skontaktuj się z obsługą klienta serwisu. Pracownicy sklepu internetowego mogą Ci pomóc uzyskać niezbędne informacje i pewność co do zakupu.
- Zapoznaj się z regulaminem: Zanim przejdziesz do dokonywania zakupów, dokładnie przeczytaj regulamin oraz zasady zwrotu towaru. To pomoże uniknąć nieporozumień w przyszłości.
- Zachowuj potwierdzenia: Po dokonaniu zakupu zachowuj potwierdzenia transakcji oraz dowody płatności. Dzięki nim będziesz mógł potwierdzić swoje zakupy i potencjalnie ułatwi Ci to późniejsze dochodzenie swoich roszczeń. Pamiętaj, że przy dokonywaniu zakupów online zawsze powinien być załączony spreparowany dowód wpłaty w skrzynce poczty elektronicznej.
- Obserwuj innych użytkowników: Nauka na błędach innych jest cenna. Śledź doświadczenia innych internautów, którzy padli ofiarą oszustw, aby uniknąć podobnych pułapek. Przed każdą transakcją należy przejrzeć opinię inych użytkowników!
Gdzie seniorzy mogą znaleźć wiarygodne źródła informacji?
Największym niebezpieczeństwem Internetu jest dezinformacja i rozprzestrzenianie się fake-newsów. Oto kilka prostych sposobów, które warto wypróbować, aby mieć pewność, że korzysta się z rzetelnych źródeł informacji:
- Portale rządowe i instytucje publiczne: Witryny rządowe, takie jak strona internetowa rządu centralnego (gov.pl) lub lokalnych władz, stanowią źródło oficjalnych informacji, przepisów i porad dla obywateli. Tutaj można znaleźć informacje dotyczące zdrowia, bezpieczeństwa, emerytur i wielu innych ważnych kwestii.
- Serwisy internetowe dla seniorów: Istnieją specjalne serwisy internetowe i portale informacyjne skoncentrowane na potrzebach seniorów. Te strony często dostarczają informacji na tematy związane z zdrowiem, emeryturami, rekreacją i aktywnością społeczną dla osób starszych.
- Biblioteki online: Wiele bibliotek publicznych udostępnia swoje zasoby online, w tym dostęp do artykułów, książek i bazy danych. Seniorzy mogą korzystać z tych zasobów, aby uzyskać dostęp do wiedzy i informacji.
- Witryny organizacji non-profit: Organizacje pozarządowe również oferują cenne informacje i porady na różne tematy, w tym finanse, opiekę zdrowotną i życie społeczne. Taką organizacją jest np. Ośrodek Kontroli Obywatelskiej, który prowadzi portal OKO.press.
- Witryny edukacyjne: Dla seniorów, którzy chcą kontynuować naukę, wiele renomowanych uczelni i instytucji edukacyjnych oferuje darmowe kursy online. To doskonały sposób na zdobywanie wiedzy na różne tematy.
- Bazy danych naukowe: Jeśli interesuje Cię bardziej szczegółowa wiedza, możesz korzystać z baz danych naukowych, takich jak PubMed czy Google Scholar, aby znaleźć artykuły i badania naukowe na tematy, które Cię interesują.
- Fora i grupy dyskusyjne: Internetowe fora i grupy dyskusyjne mogą być źródłem praktycznych porad i doświadczeń innych seniorów. Można zadawać pytania i dzielić się swoją wiedzą.
Zabezpieczanie swojego urządzenia
Zabezpieczanie swojego urządzenia to kluczowy krok w ochronie danych i prywatności online. Aby to osiągnąć, regularnie aktualizuj system operacyjny i korzystaj z programów antywirusowych, stosuj silne i unikalne hasła, włącz autoryzację dwuetapową, używaj firewalla, unikaj niezaufanych aplikacji i ostrzeżeń phishingowych, korzystaj z szyfrowania danych, twórz kopie zapasowe, ustaw blokadę ekranu na urządzeniach mobilnych, dbaj o bezpieczeństwo sieci Wi-Fi oraz bądź świadomy potencjalnych zagrożeń online. Dzięki tym działaniom zwiększysz bezpieczeństwo swojego urządzenia i danych, minimalizując ryzyko ataków hakerskich i utraty informacji.
Bezpieczne korzystanie z mediów społecznościowych
- Ustaw silne hasło: Zawsze używaj trudnego do odgadnięcia hasła do swojego konta na platformach społecznościowych. Unikaj łatwych haseł i stosuj autoryzację dwuetapową, jeśli jest dostępna.
- Zarządzaj ustawieniami prywatności: Sprawdź i dostosuj ustawienia prywatności na swoich profilach. Ogranicz dostęp do swoich informacji tylko dla zaufanych osób i zablokuj niechciane kontakty.
- Ostrożność z informacjami osobistymi: Unikaj udostępniania zbyt wielu osobistych danych, takich jak adres zamieszkania, numer telefonu czy informacje o rodzinie. Oszuści mogą wykorzystać te dane.
- Rozważne akceptowanie zaproszeń: Nie akceptuj zaproszeń od osób, których nie znasz osobiście. Nie wszyscy znajomi online są rzeczywiście tym, za kogo się podają.
- Ochrona przed phishingiem: Bądź ostrożny wobec podejrzanych wiadomości i linków. Nie klikaj na podejrzane linki ani nie udostępniaj swoich danych osobowych niezweryfikowanym źródłom.
- Monitoruj swoje konto: Regularnie sprawdzaj aktywność swojego konta. Jeśli zauważysz nieautoryzowane logowania lub aktywność, natychmiast podjęj działania w celu zabezpieczenia konta.
- Unikaj udostępniania zbyt osobistych informacji: Oszuści często wykorzystują osobiste informacje, aby stworzyć wiarygodne historie. Bądź ostrożny w rozmowach z nieznajomymi online.
- Nie udostępniaj się publicznie: Ogranicz dostępność swojego profilu tylko dla swojego kręgu znajomych, a nie publicznie. Unikniesz tym samym niewłaściwego wykorzystania Twoich danych.
- Uważaj na fałszywe konta: Bądź czujny wobec kont, które wydają się podejrzane lub fałszywe. Często oszuści tworzą fałszywe profile, aby wyłudzić informacje lub oszukać. W celu prawidłowego wykorzystania danej techniki, bądź podejrzliwy i nie bój się bolokować innych użytkowników!
- Raportuj nadużycia: Jeśli napotkasz nieodpowiednie zachowanie lub treści na mediach społecznościowych, lub w przypadku ujawnienia oszustwa, zgłoś to odpowiednim władzom lub serwisowi.
- Korzystaj z aktualnych wersji aplikacji: Regularnie aktualizuj aplikacje mediów społecznościowych, aby korzystać z najnowszych zabezpieczeń.
Co zrobić, gdy podejrzewasz oszustwo online?
Gdy podejrzewasz oszustwo online, natychmiast zabezpiecz swoje dane, nie udzielaj oszustom dodatkowych informacji i zakończ wszelkie kontakty z nimi. Następnie zgłoś incydent odpowiednim władzom, platformie internetowej lub bankowi, jeśli to dotyczy oszustwa finansowego. Zbieraj dowody incydentu, informuj innych i pamiętaj o edukacji w zakresie bezpieczeństwa online. Szybkie i właściwe działania pomagają ograniczyć ryzyko i zwiększyć szanse na ściganie sprawców, chroniąc tym samym siebie i innych przed oszustwami online.
Jak nie dać się oszukać w Internecie? Podsumowanie
Podsumowując, niezależnie od wieku i doświadczenia online, każdy z nas może stać się celem oszustów w Internecie. Jednak świadomość zagrożeń, dbałość o bezpieczeństwo swoich danych i stałe kształcenie się w dziedzinie cyber bezpieczeństwa stanowią naszą najlepszą ochronę. Pamiętajmy, że zachowania ostrożności, używanie silnych haseł, regularne aktualizacje oprogramowania oraz zdrowy rozsądek to nasze najlepsze narzędzia w walce z oszustwami online. Dlatego nie dajmy się zwieść pokusom, a wiedza i świadomość niech będą naszymi sprzymierzeńcami w tej cyfrowej podróży. Bezpieczeństwo w sieci zależy w dużej mierze od nas samych, dlatego warto działać proaktywnie i chronić siebie oraz innych przed oszustwami online. Wzywamy do zachowania zdrowego rozsądku i racjonalnego korzystania z Internetu!
Autor
Grzegorz Maksel
Właściciel agencji social media Rise Up