Zgodnie z Kodeksem Cywilnym ubezwłasnowolnienie jest taką formą ograniczenia czynności prawnych dla osób, u których w skutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, stwierdzono, że nie może ona sama kierować swoim postępowaniem. Ubezwłasnowolnienie ma na celu ochronę interesów osobistych i majątkowych osoby chorej. W zależności od tego czy osoba nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem sąd może orzec ubezwłasnowolnienie całkowite, bądź też gdy jest w tym zakresie ograniczona i potrzebuje pomocy do prowadzenia swoich spraw- sąd może orzec ubezwłasnowolnieni częściowe.
Ubezwłasnowolnienie całkowite
Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może samodzielnie dokonywać czynności prawnych, a jeśli to uczyni, działanie jest nieważne. Może jedynie samodzielnie dokonać czynności w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego, np. bieżące zakupy. Czynności te będą ważne, o ile nie będą powodować rażącego pokrzywdzenia tej osoby. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może zawrzeć umowy kredytowej, wynająć mieszkania, podpisywać umów, sprzedać lub podarować swojego majątku. Ustala się dla niej opiekuna, który w jej imieniu może dokonywać czynności, które odniosą skutki prawne. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może ani sama ani przez opiekuna zawrzeć małżeństwa czy sporządzić lub odwołać testamentu.
Ubezwłasnowolnienie częściowe
Osoba ubezwłasnowolniona częściowo może samodzielnie dokonać czynności związanych z umowami powszechnie zawieranymi w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego (korzystanie z drobnych usług). Może podejmować działania nie będące ani zobowiązaniem (np. do wykonania jakiegoś zlecenia), ani rozporządzeniem (np. rozporządzeniem majątkiem). Może swobodnie, zarządzać swoim zarobkiem, chyba że z ważnych powodów sąd opiekuńczy postanowi inaczej. Może ona również swobodnie rozporządzać przedmiotami majątkowymi.
Większość jednak czynności prawnych, dokonywanych przez osobę ubezwłasnowolnioną częściowo, dla ich ważności wymaga zgody – zatwierdzenia – przez kuratora. Będą to wszelkie czynności zobowiązujące i rozporządzające, czyli np.: kupno, sprzedaż, darowizna, zlecenie, najem. Osoba częściowo ubezwłasnowolniona może zawrzeć małżeństwo. Należy podkreślić, że w przypadku osób upośledzonych umysłowo lub chorych psychicznie potrzebna jest na to zgoda sądu. Do czynności, których ubezwłasnowolniony częściowo nie może dokonywać, zalicza się np.: sporządzenie, zmiana lub odwołanie testamentu. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustala się kuratora. W sprawach ważniejszych, w szczególności przekraczających zakres tzw. zwykłego zarządu majątkiem osoby, nad którą sprawowana jest opieka bądź kuratela, zarówno opiekun jak i kurator będzie musiał dodatkowo uzyskać zgodę sądu opiekuńczego, np. na sprzedaż mieszkania.
Całkowicie ubezwłasnowolniona może już zostać osoba, która ukończyła 13 rok życia.
Ubezwłasnowolnienie następuje na podstawie postanowienia sądu, po weryfikacji przez sąd poczytalności danej osoby.
Jak wszcząć postępowanie w przedmiocie ubezwłasnowolnienia:
Kto może złożyć wniosek?:
- małżonek osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona,
- krewni w linii prostej osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona (np. ojciec, matka, dzieci, wnuki),
- rodzeństwo osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona,
- przedstawiciel ustawowy osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona,
- prokurator – także w przypadku pozostałych osób (za pośrednictwem).
Co powinien zawierać wniosek?:
- imię i nazwisko oraz adres uczestnika postępowania tj. osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie,
- imię i nazwisko oraz adres wnioskodawcy tj. osoby, która złożyła wniosek o ubezwłasnowolnienie oraz numer telefonu wnioskodawcy,
- określenie, kim dla uczestnika postępowania jest wnioskodawca,
- wskazanie zakresu ubezwłasnowolnienia tj. częściowe lub całkowite,
- uzasadnienie wniosku tj. wyjaśnienie przyczyn, z powodu których uczestnik postępowania powinien zostać ubezwłasnowolniony, opis okoliczności, które przemawiają za ubezwłasnowolnieniem,
- wskazanie informacji dotyczących stanu cywilnego osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona (jeśli uczestnik postępowania pozostaje w związku małżeńskim należy podać imię i nazwisko oraz adres małżonka),
- wskazanie, czy stan zdrowia uczestnika umożliwia mu osobiste stawienie się w sądzie celem wysłuchania.
Co należy dołączyć do wniosku?
- odpis skrócony aktu małżeństwa uczestnika (w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim) lub aktu urodzenia uczestnika ( w przypadku osób stanu wolnego) oraz jego 3 kserokopie,
- oświadczenie, czy w chwili składania wniosku osoba, która ma być ubezwłasnowolniona pozostaje w związku małżeńskim, a jeżeli tak należy wskazać adres i miejsce zamieszkania małżonka,
- zaświadczenie o aktualnym stanie zdrowia psychicznego uczestnika postępowania oraz 3 kserokopie zaświadczenia,
- potwierdzenie opłaty wniosku
- odpis skrócony aktu małżeństwa lub aktu urodzenia wnioskodawcy oraz jego 3 kserokopie oraz kserokopię dowodu osobistego.
- Wniosek należy skierować na piśmie w 4 jednobrzmiących egzemplarzach.
Ile kosztuje złożenie wniosku?
Opłata stała od wniosku wynosi 100 zł. W postępowaniu o ubezwłasnowolnienie należy również przygotować się do poniesienia kosztów związanych z badaniem uczestnika postępowania i sporządzeniem opinii przez biegłego sądowego. Sąd w toku postępowania wezwie wnioskodawcę do wpłaty zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłych. W przypadku gdy wnioskodawcy nie stać na pokrycie ww. kosztów, wraz z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie może złożyć w sądzie wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych.
Gdzie złożyć wniosek?
Sprawy rodzinne rozpoznawane są w Wydziale X Cywilnym Rodzinnym, mieszczącym się w budynku przy ul, Małopolskiej 17 w Szczecinie.
Załączniki:
Wzór wniosku o ubezwłasnowolnienie
Wzór wniosku o zwolnienie z kosztów sądowych
Źródło: